Латын әліпбиінің үш нұсқасы ұсынылды

Латын әліпбиі бекітіліп, қыруар жұмыстар атқарылған соң Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев латын графикасына негізделген жаңа қазақ әліпбиін қайта жетілдіруді тапсырған-тын. Күні кеше әліпбидің жетілдірілген үш нұсқасы ұсынылып, республикалық ашық талқылау өтті.

Еліміздің барлық аймақтарында қолға алынған шара Қостанай қаласында да ұйымдастырылды. Ашық талқылауда бейне байланыс арқылы облысымыздың 20 тілдерді дамыту орталығы (1 облыстық, 3 қалалық және 16 аудандық), атап өтер болсақ барлығы – 410 адам қамтылды. Қостанай облысы тілдерді дамыту басқармасының басшысы Гүлжан Мендекинова, аталмыш басқарманың мамандары, жоғары оқу орындарының ғалымдары мен тіл жанашырларының қатысуымен өткен шара қоғамды латын графикасына негізделген қазақ әліпбиінің үш нұсқасымен таныстырып, оны талқыға салуды көздеді.

Әліпбидің үш нұсқасын (суретте) Нұр-Сұлтан қаласындағы Шайсұлтан Шаяхметов атындағы «Тіл-Қазына» ұлттық ғылыми-практикалық орталығы ұсынып отыр. Ұлттық комиссия жанындағы Орфографиялық, әдістемелік, ақпараттық және техникалық сүйемелдеу жұмыс тобының мамандары атқарған жұмыс нәтижесінде құрылған үш нұсқаның біреуі – қазіргі акутты нұсқаның жетілдірілген түрі (А нұсқасы), екіншісі – умлаутты әліпби (Ә нұсқасы) және үшіншісі – аралас әліпби (мұнда кейбір кирилл әріптері сақталған).

Ашық талқылау барысында қатысушылардың ұсыныс-пікірлері тыңдалып, барлығы бірауыздан әліпбидің соңғы нұсқасына қарсылық білдірді. Ал алғашқысы мен екінші нұсқаға келгенде жұртшылық пікірі екіге жарылды. Талқыланып отырған мәселенің маңызын терең түсінген олар, бұл жиынды тарихи маңызы зор оқиға ретінде бағалады.

– Үлкен оқиғаның куәгері ғана емес, соның қайнаған ортасында жұмыс істеп жатқан азаматтар – сіздерсіздер. Мінекей, Тәуелсіз Қазақстанның тағы бір тамаша көрінісі – әліпбиден де өзімізді тәуелсіз ету жолында жасалып жатқан тілімізді латын графикасына көшіру мәселесі көптен бері талқыланып келеді. Оны жетілдіру бағытында ғалымдар жұмыс атқарып, үш нұсқаны ұсынып отыр. Бұл – бүгінгі ұрпақ пен әсіресе келер ұрпаққа жасалып жатқан игі істің бірі, – деп атап өтті қоғам қайраткері Қалқаман Жақып.

«Осы уақытқа дейін бекітілген әліпби бойынша республика көлемінде қаншама түсіндірме жұмыстары жүргізіліп, әдістемелік құралдар шығарылып – қыруар жұмыс атқарылды. Соның бәрі де зая кетті. Ендігі бекітілетін әліпбидің жайы не болмақ?» – деген сауалымызға «Тілдарын» тілдерді оқыту орталығының оқытушысы Айнұр Нұрбекова бізбен әңгімесінде:

– Ең бастысы, бұның бәрі де тіліміз үшін жасалып жатқан жұмыстар екенін ұмытпауымыз керек. Жаңа әліпби толықтай бекітілмес бұрын осындай кезеңдерден өтуіміз заңды. Ал жасалып жатқан жұмыстар зая кетпес үшін осындай талқылау, түсіндірме жұмыстарын жүргізіп отырамыз. Нәтижесі қолданыс аясында белгілі болады. Алғашқы екі нұсқаның да өз артықшылығы мен кемшіліктері бар. Болашақта олқылықтар шықпас үшін қазірден бастап оның алдын алуымыз қажет, – деп жауап қайырды.

Ендігі кезекте елордамыз Нұр-Сұлтан қаласында ақпан айының 21-і және 28-і күні тағы екі талқылау өтеді деп жоспарлануда. Әлбетте, тіл тағдыры кез келген ұлтжанды азаматты бей-жай қалдырмасы анық. Қазақ тіліне негізделген латын графикасының жаңа нұсқалары бойынша туындаған ұсыныс-пікірлеріңіз болса, Нұр-Сұлтан қаласындағы Ш.Шаяхметов атындағы «Тіл-Қазына» ұлттық ғылыми-практикалық орталығы Орфография бөлімінің басшысы Гүлфар Мамырбекке 8-775-028-06-73 байланыс нөмірі арқылы тікелей хабарласу мүмкіндігіңіз бар. «Жұмыла көтерген жүк жеңіл» демекші, қазақ тілінің болашағына ел болып үлес қосайық.

Жамал ШАУКЕН,
суретті түсірген автор