Сейіт Кенжеахметұлы – сатираның саңлағы

Халқымыздың «Сегіз қырлы, бір сырлы» деген қасиетті сөзі осы Сейіт ағамызға арнап айтылғандай. Алуан білімді бойына жиған абыройлы азамат, сан жылдар сахнада өнер көрсеткен өнерпаз – көркемсөздің майын тамызған шебер орындаушы, халық театрында әртіс, режиссер де болған.

Ол «Тамаша» әзіл-сықақ театрының негізгі авторы. 40-50-ге тарта шығармалары «Тамаша» арқылы халыққа таралған. 2008 жылы Сейіт Кенжеахметұлы «Тамаша» театрына «Тамаша» өлең-тартуын арнаған екен. Бірақ бұл шығармасы еш жерде жарияланбаған. Қолжазбаны сатириктің қызы Зәмзагүл Кенжеахметқызы сақтап, Ыбырай Алтынсариннің облыстық мемориалдық музейінің қызметкерлеріне тарту еткен. Сейіт ағамыз ұлт мәдениеті мен өнерін жете білетін білімпаз әрі зерделі этнограф. Біраздан бері туған өлке тарихына үңіліп, оны ғылыми тұрғыдан зерттеп жүр. Басы – көсем, сөзі – шешен, қолы – әсем адам. Осының барлығы бір кісінің бойынна табылады. Ол Сейіт Кенжеахметұлының есімінің мәңгілік тарихқа жазылуына, оның жоғарыда аталған еңбектерінің жемісі екені хақ.

Қазақтың белгілі сатиригі, ақиық ақын, көрнекті қаламгер, этнограф-ғалым, Қазақстан Жазушылар және Журналистер Одақтарының мүшесі, ҚР-ның Мемлекет қайраткері Сейіт Кенжеахметұлы отыздан астам кітаптардың авторы. Оның 72 жасқа дейінгі өмірі Торғай мен Қостанай және Арқалықта өтті. Еліміздің астанасынан шалғайда жүрсе де, көркем шығармалары арқылы Шона Смаханұлы, Оспанхан Әубәкірұлы секілді сатириктермен қатар тұрған қаламгер ретінде танылды. Ол қазақ сатирасының шын мәніндегі классигі, көшбасшысы, сардары. Ұлы ақын, эстет Сырбай Мәуленов оны «Қазақтың Крыловы» деп бекер бағаламаған.

Сейіт Кенжеаехметұлы 16 жыл ішінде қазақ этнографиясының 500 жылдық тарихын жасап шықты. Осы тақырыпқа аранап 7 бірдей кітап шығарды. Бұл шын – мәніндегі ғұламаға ғана бұйыратын зор бақыт. 35 жыл жинағанын 16 жыл жазып, көз майын тауыса еңбектеніп, ақыры мұратына жетті. Сейіт Кенжеахметұлы жастайынан, Торғай өңіріндегі ел аузында жүрген әңгімелерді, батыр, би, шешендердің халық арасындағы ұмытылмас сөздері мен билігін қағазға түсіріп, халыққа жеткізіп келеді. Саналы ғұмырын осы бай мұраны жинақтауға арнаған Сейіт ағамыз өзінен бұрынғы тарихшы, этнограф ғалымдарды зерделей отырып, іргелі еңбек жазды, шашырап жатқан мол қазынаны энциклопедиялық жүйеге түсіріп, көптеген терминдердің төңірегінде қосымша мағлұмат ұсынды.

Жазушының 1967 жылы жарық көрген «Кәрі шеңгелден» басталған сатиралық жинақтары, «Қуырдақ», «Аттеріс», «Сөз семсер», «Тышқан тірлік», «Ел құлағы елу», «Хан барон – на сезон», «Күлкіден айырмасын» және басқа көптеген жинақтарына ұласты. Оның 2008 жылы «Қазіргі қазақ сатирасы» атты жаңа серияның тұңғышы – «Мірдің оғындай» деп аталатын таңдамалы сатиралық өлеңдер мен мысалдар жинағын әдебиеттің осы ақберен жанрындағы еңбегінің бір белесі деп бағалаған жөн. Сатиралық шығармалары республикалық байқауларда бірнеше рет жүлдегер атанды.

Өмір деген ғаламат бір ортаға келіп, жарқ етіп жанып, жалындай өмір кешкен жандар көп болмайды. Сондай дара туған қазақ азаматарының қатарында Сейіт Кенжеахметұлының орны ерекше. «Жақсының аты, ғалымның хаты өлмейді» дегендей, С.Кенжеахметұлының этнография мен сатирадағы мұрасы өміршеңдігін жылдан-жылға дәлелдеп келеді.

Балауса НАУШАБЕКҚЫЗЫ,
тәлімгер,
Қымбат МАРАТҚЫЗЫ,
жас маман,
№1 Құсмұрын ЖББМ,
Әулиекөл ауданы