Қазақтың ұлттық қимылды ойындары балабақшада

Бала дүниеге келе сала, жан-жағына асқан қызығушылықпен зер салып, бірден айналасындағы әлемді танып, игере бастайды, оны өзгертуге тырысып, ойлауға, армандауға, сүюге және барлық әдемі нәрселерден ләззат алуға үйренеді.

Балалық шақ әлемі – ойын әлемі, бұл ғасырлардан келе жатқан мызғымас формула десек те болғандай. Балалар жасына, байлығына, мүлкіне қарамастан, кез келген жерде ойнағысы келеді. Осы тұста, балаларға арналған ұлттық ойындар – баланы қазақ халқының салт-дәстүрлерімен, мәдениетімен және әдет-ғұрыптарымен таныстырудың бірегей мүмкіндігі. Сондай-ақ, ұлттық ойындардың ептілікті дамытуға қосар үлесі сынды басқа да пайдалы жақтарын атап өтсек ләзім. Сондықтан, мектепке дейінгі мекемедегі оқу-тәрбие процестерінде қазақтың ұлттық ойындарын қолдану дене шынықтыру нұсқаушысының жұмысындағы ажырамас элемент болып табылады.
Ұлттық ашық ойындар мектеп жасына дейінгі балалардың орталық жүйке жүйесіне пайдалы әсер етеді. Дәл осы ашық ойындардың жүйелі сабақтарының арқасында балалардың дене бітімі жақсарады, омыртқасы созылады, көңіл-күйі көтеріңкі болады. Сонымен қатар, қазақтың ұлттық ашық ойындары ойын барысында өзгеретін сигналдарға жауап ретінде мектеп жасына дейінгі балалардың жылдам қозғалу қабілетін анықтайтын жүйке процестерінің барысына әсер еткен, нәтижесінде ептілік сапасының негізін құрайтын қозғалыс реакцияларының икемділігіне қол жеткізілетінін де атап өткен жөн. Денсаулық сақтау технологиялары балабақшаларда белсенді қолданылады. Бірақ, қазақтың ұлттық ойындарына аз көңіл бөледі. Балалар қазақтың ұлттық ойындарының атауын нашар біледі, тиісінше оларды ойнамайды.
Қазақтың ұлттық ойындары ұрпаққа патриоттық және интернационалдық тәрбие беруге кең мүмкіндіктер береді әрі жастардың бойында тамаша дене қасиеттерін қалыптастырады. Мектеп жасына дейінгі балалардың білім беру және тәрбие процестеріне ұлттық ойындарды енгізу тәрбиешілерге дене тәрбиесі жөніндегі нұсқаушымен бірлесіп балаларға Қазақстанның мәдени мұрасы, қазақ халқының салт-дәстүрлері туралы неғұрлым қызықты әңгімелеуге мүмкіндік береді. Олар көкжиектің кеңеюіне ықпал етеді және жалпы этномәдени тәрбиені дамытады. Балаларға арналған қазақтың көптеген ұлттық ойындары ежелгі уақытта ата-бабаларымызбен болған шынайы оқиғалар мен оқиғаларға негізделген. Сондықтан, ойын басталар алдында мұғалім қоршаған әлем, табиғат және жануарлар туралы білімді қалыптастыруға ықпал ететін белгілі бір ойынның пайда болуы туралы әңгіме айта алады.
Балабақшадағы ұлттық ойындар патриотизмді дамытуға және жас кезінен бастап Отанға деген сүйіспеншілікті оятуға ықпал етеді. Осылайша, ойын технологиясының көмегімен мұғалім балалардың білім деңгейін арттырады. Сонымен қатар, мектеп жасына дейінгі балаларға арналған ұлттық ашық ойындар балалардың ептілігін, дәлдігін, зейінін, қимылдарын үйлестіруді дамытуға мүмкіндік береді және балаларда жолдастық ізгі ниет сезімдерін тәрбиелейді. Мектеп жасына дейінгі балаларға арналған ұлттық ойындарды балабақшадағы іс-шараларға бейімдеуге болады. Мысалы, танымал «Көкпар» ойынын ойнау үшін дәстүрлі ешкі терісін қолданудың қажеті жоқ, мақсат ретінде кез келген зат болуы мүмкін.
Бұл ойынды ойнау үшін қатысушылар екі топқа бөлініп, таңдалған мақсатқа жетуі керек. Олжаны бірінші болып иемденген адам одан әрі жүгіреді, ал қалғандары оны алып кетуі керек. Бірінші болып мәреге әкелетін команда жеңеді. Ойын алдында балаларға ата-бабалардың ежелгі дәстүрлерімен таныстыру үшін осы ойынның пайда болу тарихы туралы айтып береміз. Балабақша жағдайына бейімделетін балаларға арналған тағы бір Қазақ ұлттық ойыны – «Асық» ойыны балалардың бойында қазақ халқының тарихи-мәдени мұрасына құрмет сезімін қалыптастыру, сондай-ақ ептілікке, мергендікке, ұқыптылыққа, сергектікке баулиды. Қазақтың ұлттық ойындарын білуге құштарлығын арттыру мақсатында өткізіледі.
Топта да, ашық ауада да ойнауға болатын балаларға арналған қызықты ұлттық ашық ойындар – бәйге, қыз қуу, теңге алу, арқан тартыс және тағы басқалар. Бұл ойындардың барлығы ептілікке, логикалық ойлауға, батылдыққа, төзімділікке, ерік-жігерге ықпал етеді, сонымен қатар командада ойнау дағдыларын қалыптастырады. Менің ұлттық ойындарды білім беру процесіне енгізу тәжірибем көрсеткендей, бұл ойындар қызықты әрі өзекті және қазіргі біздің компьютерлік дәуірде көптеген ойындар болғанына қарамастан, балалар үлкен қуанышпен, ең бастысы, ұлттық ойындарды тиімді ойнайды. Балалар үйлестіреді, көңіл-күйді көтереді, физикалық дамиды, қуаныш сыйлайды. Сондай-ақ, елінің мәдениетіне тұрақты, мүдделі, құрметпен қарайды, одан қалды Отанға деген сүйіспеншілік пен адалдықты дамыту үшін эмоционалды оң негіз жасайды.

Нұрбол ОРАЗАҚ,
№16 бөбекжайдың дене
шынықтыру нұсқаушысы,
Қостанай қаласы