Ағартушы Ыбырай Алтынсариннің өмірі мен шығармашылығын зерттеп, түрік тілінде еңбек жазған, Абай Құнанбайұлының қара сөздерін түрік тіліне аударған ғалым, Phd доктор Экрем Аян Қостанай өңіріне келді.
Экрем Аян – Түркиядағы Муглы Ситки Кочман университетінің профессоры. Ағартушы Ы.Алтынсарин туралы ең алғашқы түрік тіліндегі кітаптың авторымен кездесу Қостанай қаласының төріндегі Ы.Алтынсариннің мемориалдық музейінде өтті. Тағылымды шараға елімізге аты мәлім жерлес ақын Ақылбек Шаяхмет пен Серікбай Оспанов ағаларымыз, Қостанай облыстық мәдениет басқармасының басшысы Ерлан Қалмақов, ҚР Білім беру ісінің құрметті қызметкері Пиалаш Сүйінкина және басқа да бір топ зиялы қауым өкілдері мен жоғары оқу орнының студентері қатысты.
Өз сөзінде Экрем бей жиырмасыншы ғасырдағы қазақ ағартушылық қозғалысының маңызды үш тұлғасы – Шоқан Уәлиханов, Абай Құнанбайұлы және Ыбырай Алтынсаринді атап өтті. Сондай-ақ даңқты қолбасшы Бауыржан Момышұлының өмірбаянына да таңданысын жасырмады. Қазақ географиясында білім беру тұрғысынан қиын кезеңде өмір сүрген Ы.Алтынсариннің «Мұсылманшылық тұтқасы» атты шығармасымен танысып, оны әрі қарай зерттеуге қызығушылығы оянған. Осы уақытқа дейін ағартушының бірнеше туындысын түрік тіліне аударып, өзінің зерттеу кітабын жарыққа шығарды. «Кітап жазу барысында қажет деректерді қайдан алдыңыз?» деген сұраққа байсалды түрде жауап қайтарып, ағартушының хрестоматиясын әуелде Түркиядан тапқанын айтты. Ол сонау Мұстафа Ататүріктің кезінен қалған құнды кітап болған екен. Тіпті, екінің біріне бұл кітапты ұстауға да бермеген көрінеді. Кейін мүмкіндік туып, кітаптың көшірмесін жасатып, барлық деректерді жинап, артынша түрік тіліндегі кітапты жазып шығарған. Айтуынша, сұраныс бар.
Ғалым Экрем Аян бұл сапарында Ыбырай Алтынсариннің туып-өскен өлкесімен танысуды мақсат еткен екен. Тағылымды жиын соңында өңіріміздің зиялы қауым өкілдеріне сөз беріліп, аға буын ғалымға алғыс айтып, алдағы жұмыстарына сәттілік тіледі. Экрем Аян мырза өз сөзінде негізінен тәуелсіздік соғыспен келеді. Дегенмен Қазақстанның егемендігі Алтынсарин, Абай, Байтұрсынұлы, Дулатұлы тәрізді тұлғалардың қаламының қуатымен келгенін айтып: «Қазақ тәуелсіздікті қарумен емес, жазумен алды», – деп атап өтті. Осылайша бәрінің бастауында білім тұрады деген байламмен кештің нүктесі қойылып, жиналғандар естелік фотосуретке түсті.
Жамал ШАУКЕН,
суретті түсірген автор
Я спросил у посла Японии, каким образом его страна сумела так быстро достичь высокой степени развития, стала играть в мире столь важную роль? Мне очень понравился ответ посла: «Японцы верили, что единственный способ поднять страну – это дать своим детям лучшее образование, чем они имели сами, самым важным для них было уйти от своего положения крестьян и получить образование. Поэтому в семьях огромные усилия прикладывались к тому, чтобы поощрять детей хорошо учиться в школе, чтобы они могли чего-то достичь. Из-за этого стремления постоянно чему-то учиться, через систему образования распространялись новые идеи из внешнего мира. Это одна из причин быстрого развития Японии».
Всевозможные разновидности книги как объекта не изменили ни её назначения, ни её синтаксиса за более чем пять веков.
Книга – как ложка, молоток, колесо или ножницы. После того, как они были изобретены, ничего лучшего уже не придумаешь. Вы не сделаете ложку лучше, чем она есть…
В XVI веке венецианскому печатнику Альду Мануцию пришла в голову великая идея сделать книгу карманного формата, которую гораздо легче возить с собой. Насколько я знаю, более эффективного способа перемещения информации так и не было изобретено. Даже компьютер со всеми его гигабайтами должен быть включен в сеть. С книгой таких проблем нет. Повторяю: книга – как колесо.